Ślady historii w Kaliszu - ocalić od zapomnienia.

[K-man]

Kolego Gumiś nie widzę podanego źródła.

[Gumiś]

Kolego Gumiś nie widzę podanego źródła.

Poprawione i ciąg dalszy

1885 - Od 1 stycznia rozpoczęto grzebanie zmarłych na nowym cmentarzu na Tyńcu, gdzie już dawniej, od 1852 r., istniał prowizoryczny cmentarz choleryczny.
- Z inicjatywy A. Chodyńskiego geometra Władysław Tarłowski wykonał pomiary i plan grodziska na Zawodziu.
- Ukazała się w księgarniach Kieszonkowa kroniczka historyczna miasta Kalisza, ułożona przez A. Chodyńskiego, a wydrukowana w typografii Czerwińskiego.
- Przy ul. Nadwodnej, na tyłach kościoła św. Mikołaja, pobudowano jatki miejskie, zasłaniając w ten sposób fragment murów obronnych. Jatki zlikwidowane zostały w okresie okupacji hitlerowskiej.

1886 - W kaliskich fabrykach pracowało w tym czasie wielu młodocianych robotników. I tak, w zakładzie Repphana małoletni stanowili 33 proc. załogi, u Schnerra - 38,5 proc., w browarze Weigta - 52 proc., a w siedmiu kaliskich fabrykach koronek aż 64,2 proc.
- W pięciu kaliskich garbarniach pracowało łącznie 117 osób.
- Służbę zdrowia miasta stanowiło 14 lekarzy, 3 dentystów, 18 aptekarzy i 10 akuszerek.Z
- Filię Banku Polskiego, mieszczącą się przy alei Józefiny, zamieniono na kantor rosyjskiego Banku Państwa.
- Wybudowano bramy wejściowe do parku i oranżerię, istniejącą do lat sześćdziesiątych XX w. Park zamykano o godz. 22.

1887 - Na pl. Św. Mikołaja wzniesiono budynek straży pożarnej, zaprojektowany przez architekta Józefa Chrzanowskiego.
- Pobudowano pierwszą rzeźnię miejską.
- Wytwórnię fortepianów założył Teodor Betting.

1888 - Wywieziono do Warszawy archiwum akt dawnych (6 824 ksiąg i pliki akt). Pomiędzy dokumentami znajdowały się m.in. przywileje Kalisza nadane miastu od 1268 r. aż do 1774 r.
- W rynku rozpoczęto budowę nowego ratusza według projektu J. Chrzanowskiego.
- Fabryka oraz skład fortepianów i pianin firmy “T. Betting” mieściła się przy ul. Nadwodnej.
- Miejscowa prasa odnotowała kilka wystaw malarskich, zarejestrowano też wiele koncertów organizowanych nie tylko przez Towarzystwo Muzyczne, ale i inne stowarzyszenia kulturalne.
- W parku wzniesiono sztuczne ruiny. Była to inicjatywa gubernatora Daragana, który pieczołowicie dbał o park.
- Powódź w Kaliszu.
- W Kaliszu wprowadzono zasadę badania pod mikroskopem mięsa pochodzącego z uboju.

1889 - 14 lipca nastąpiło uroczyste poświęcenie nowo wybudowanego ratusza. Do tego czasu biura magistratu mieściły się w salach dawnego Korpusu Kadetów, w dawnym konwikcie Karnkowskiego i innych pomieszczeniach.
- W Russowie koło Kalisza urodziła się Maria Szumska, późniejsza wybitna pisarka i działaczka spółdzielcza - Dąbrowska. Uczęszczała do szkół w Kaliszu, biorąc udział w strajku szkolnym 1905 r. Akcja największego jej dzieła - powieści Noce i dnie - toczy się w Kaliszu i okolicy. Była honorową obywatelką miasta. Zmarła w 1965 r.

1890 - W styczniu Towarzystwo Dobroczynności otworzyło przy ul. Nowy Świat tanią kuchnię.
- W budynku ratusza trwały roboty wykończeniowe wnętrz.

1892 - W 33 zakładach przemysłowych Kalisza pracowało 1 058 robotników.
- 13 sierpnia założono Towarzystwo Cyklistów. Wkrótce stało się ono właścicielem lokalu z torem wyścigowym, usytuowanym przy al. Józefiny w miejscu, gdzie później wybudowano bank. Pierwszym prezesem towarzystwa został dr Aleksander Hindemith.
- W sierpniu tego roku przestał ukazywać się "Kaliszanin", założony w 1870 r., przez lata towarzyszący życiu miasta i regionu.
- K. Radwan nabył drukarnię i prowadził ją do 1914 r. W 1916 r. drukarnia ta przeszła w ręce jego synów i istniała do 1945 r.
- Z inicjatywy Felicji Łączkowskiej rozpoczęły działalność tzw. “piątki literackie” - spotkania kobiet wywodzących się z kręgów inteligencji, służące pielęgnowaniu myśli patriotycznej.
- Poliptyk Mistrza z Gościszowic powrócił z kościółka św. Wojciecha na Zawodziu do kolegiaty.

1893 - W styczniu władze zatwierdziły projekt ustawy Kasy Pożyczkowej Przemysłowców Kaliskich. Rozpoczęła ona działalność w lipcu i miała za zadanie pomagać osobom zajmującym się drobnym przemysłem, handlem i rzemiosłem. Finansową podstawę kasy tworzyły udziały i dobrowolne wkłady członków. W 1893 r. kasa zrzeszała 170 członków, a w 1898 już 1500.
- Ukazała się “Gazeta Kaliska”, kontynuatorka tradycji czasopiśmienniczych “Kaliszanina”. Jej redaktorem, a później wydawcą był J. Radwan.
- Powstało Kaliskie Towarzystwo Wioślarskie, noszące początkowo nazwę oddziału Cesarskiego Towarzystwa Ratowania Tonących. Pierwszym prezesem towarzystwa został Józef Radwan. Na potrzeby wioślarzy pobudowano małą, drewnianą przystań w parku nad Prosną.
- W Kaliszu było 9 miejskich szkół początkowych, w tym 6 dwuklasowych ogólnych (2 katolickie, 2 żydowskie, prawosławna, ewangelicka) oraz niedzielno-rzemieślnicza.
- Panowała epidemia cholery.

1894 - Spis nieruchomości wykazał 432 zabudowania frontowe, 396 oficyn i 685 budynków gospodarczych.
- Przeprowadzono gruntowny remont kaplicy Św. Józefa w kolegiacie.

1895 - W fabryce narzędzi rolniczych braci Feller pracowało 26 robotników.
- Staraniem Towarzystwa Dobroczynności ukazała się jednodniówka Prosna zawierając utwory kilkudziesięciu autorów, wśród nich Konopnickiej, Asnyka, Tetmajera, Ujejskiego, Gillera, Piątkowskiej, Radwana, Parczewskiego.

1896 - 27 stycznia zmarł w Warszawie Cezary Biernacki (ur. 1827), historyk, autor wielu prac z dziejów Kalisza, w tym najbardziej znanej pt. Jezuici w Kaliszu, bibliofil i kolekcjoner. Znany był jego zbiór calisianów, który przed śmiercią przekazał Zygmuntowi Glogerowi.
- Fotograf kaliski Wincenty Boretti wydał 17 fotografii składających się na Album Kalisza.
- Gubernator kaliski M. Daragan otworzył uroczyście pierwszy jarmark koński w Kaliszu. Na jarmarku pokazano ponad tysiąc zwierząt.
- Rozpoczęto codzienne grywanie hejnału z wieży kolegiaty.
- Właścicielem gazowni był Konrad Billewicz, który sprzedał ją Towarzystwu Gazowniczemu w Augsburgu za 45 tys. rubli.
- Dawny Hotel Berliński przy ul. Mariańskiej nabył Przybylski i nazwał go Hotelem Europejskim. W hotelu tym zainstalowano pierwszą w mieście windę elektryczną i elektryczne oświetlenie. W 1914 r. mieścił się w nim sztab niemiecki z majorem Preuskerem na czele.
- Pod egidą Towarzystwa Dobroczynności powstało schronisko dla starców i kalek przy ul. Stawiszyńskiej (dziś ul. 23 Stycznia).

1898 - 18 lutego po wielu latach zabiegów i starań Kalisz otrzymał pozwolenie - podpisane przez cara Mikołaja II - na budowę kolei łączącej miasto z Łodzią i Warszawą.
- Rozpoczęto budowę nowego gmachu teatru według projektu J. Chrzanowskiego. Na czele komitetu budowy, który powstał w 1892 r., stał gubernator Daragan.
- Tomasz Arciszewski, działacz PPS, założył w Kaliszu pierwsze kółko robotnicze tej partii.
- W Kaliszu pracowało 29 fabryczek haftów i koronek, zatrudniających 650 robotników; ponadto funkcjonowały 423 warsztaty rzemieślnicze tej samej specjalności. Łącznie w fabrykach i warsztatach koronkarskich zatrudnionych było około 2 tys. robotników. Kalisz stał się głównym ośrodkiem przemysłu hafciarskiego i koronkarskiego w kraju.

1899 – Powstało Kaliskie Towarzystwo, Pożyczkowo-Oszczędnościowe. Służyło ono zaspokajaniu potrzeb kredytowych średniego i drobnego przemysłu, kupiectwa i rzemiosła. Pod koniec 1900 r. towarzystwo posiadało 591 członków. W 1904 r. powstało w Kaliszu II Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe, w 1909 - III, a w 1913 - IV i V.
- Założono Fabrykę Fortepianów i Pianin K. i A. Fibiger przy ul. Polnej. Fabryka produkowała instrumenty do r. 1939.
- W kwietniu Kasę Pożyczkową Przemysłowców Kaliskich przekształcono w Towarzystwo Wzajemnego Kredytu. Pod względem obrotów finansowych było to najpoważniejsze stowarzyszenie spółdzielcze w kraju.
- Na Chmielniku przy ul. Skarszewskiej wybudowano dom schronienia dla sierot i starców.
- Przed gmachem Trybunału stanął pomnik cara Aleksandra II.
- Kaliska Ochotnicza Straż Pożarna liczyła 281 członków czynnych i 146 wspierających.
- Od końca tego roku działa w Kaliszu Szkoła Rękodzieł dla Kobiet Heleny Bobińskiej; uczono w niej kroju, szycia, haftu oraz introligatorstwa.

1900 - 15 marca na cmentarzu prawosławnym pochowano ostatniego Macedończyka osiadłego w Kaliszu - Jana Rayko-Grabowskiego.
- W kwietniu komisja departamentu kolejowego przy współudziale władz miejscowych i koncesjonariuszów powierzyła budowę kolei warszawsko-kaliskiej zarządowi drogi warszawsko-wiedeńskiej.
- Zebraniem robotników fabryki fortepianów Fibigera w lasku winiarskim rozpoczęto pierwsze w Kaliszu obchody święta 1 maja.
- W czerwcu tego roku w salach ratusza zorganizowano wystawę archeologiczną, której inicjatorem był A. Parczewski. Wystawa zgromadziła wiele cennych eksponatów w postaci druków, numizmatów i wytworów pracy mieszkańców ziemi kaliskiej, od zbiorów archeologicznych poczynając, a na etnograficznych kończąc. Z tej okazji wydano specjalny katalog podający nazwiska właścicieli poszczególnych okazów.
- 30 czerwca otwarta została wypożyczalnia książek Wiktorii Lewandowicz, która dała początek bibliotece publicznej nazwanej później imieniem Adama Mickiewicza.
- 24 lipca nastąpiło uroczyste otwarcie budynku teatralnego. Budowa teatru trwała dwa lata; mógł on pomieścić łącznie 480 osób. Pierwszym dyrektorem Teatru Miejskiego (taką bowiem otrzymał nazwę) był Julian Myszkowski. Na otwarcie budynku artyści warszawskiego Teatru Rozmaitości dali przedstawienie, na które złożyły się dwie francuskie jednoaktówki oraz baletowe divertissement.
- 27 września Teatr Miejski zainaugurował swoją działalność Zemstą Aleksandra Fredry. Dyrekcja J. Wyszkowskiego dała początek stałej scenie w Kaliszu.

1901 - Rozpoczął działalność w Kaliszu Jan Sobczyński (1861-1942), proboszcz parafii Św. Mikołaja, działacz społeczny, historyk i bibliofil: Był współzałożycielem kaliskiego muzeum, Biblioteki Publicznej im. A. Mickiewicza, Towarzystwa Przyjaciół Książki, prezesem Kaliskiego Towarzystwa Dobroczynności, inicjatorem generalnej konserwacji kościoła Św. Mikołaja i obrazu Rubensa “Zdjęcie z Krzyża”.
- Swoją pensję otworzyła Helena Semadeniowa; uczęszczała do niej m.in. Maria Szumska, późniejsza Dąbrowska.
- W klasztorze Franciszkanów umarł reformata ojciec Franciszek Wołyniec, ostatni prowincjał polski tego zakonu.

1902 - Na stanowisko gubernatora kaliskiego powołano Mikołaja Nowosilcowa; był on potomkiem osławionego senatora Mikołaja Nowosilcowa, utrwalonego w Mickiewiczowskich Dziadach.
- Nastąpiła kasata klasztoru Franciszkanów kaliskich.
- Na Zawodziu wybuchł niewielki pożar stłumiony przez strażaków. Przed płomieniami bronili oni szczególnie kościółek Św. Wojciecha.
- 25 października dokonano poświęcenia gmachu Kaliskiego Towarzystwa Muzycznego przy ul. Parkowej. W uroczystościach uczestniczył ówczesny prezes towarzystwa A. Parczewski.
- 15 listopada oddano do użytku kolej warszawsko-kaliską. Pierwszy pociąg, który wyruszył w stronę Warszawy, składał się z czterech wagonów. Następnego dnia przybył do Kalisza pierwszy pociąg z Warszawy. Wydarzenie to uczciło miasto wystawieniem w Teatrze Miejskim Halki Stanisława Moniuszki. Pierwszym naczelnikiem stacji Kalisz został Pągowski.
- Pastor Edward Wende powiększa w kościele ewangelickim liczbę nabożeństw w języku polskim, natrafiając na opór niektórych wiernych, którzy motywowali swoje stanowisko tym, że kościół ewangelicki jest jedynym miejscem, gdzie mogą słyszeć język niemiecki.

1903 - Profesor Władysław Demetrykiewicz przeprowadził próbne badania archeologiczne na terenie kaliskiego grodziska. Ich wyniki skłoniły Akademię Umiejętności do złożenia memoriału o potrzebie systematycznych archeologicznych badań naukowych na terenie Kalisza.
- 16 maja powstał kaliski oddział Towarzystwa Higienicznego. Na jego czele stanął Alfons Krajewski.
- Powstał kaliski oddział Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu, organizacji, która dała początek kilku innym znanym instytucjom i towarzystwom, jak np. Muzeum Archeologicznemu czy Towarzystwu Prawniczemu.
- Dla połączonych szkół - Szkoły Realnej, przeniesionej do Kalisza z Włocławka i szkoły Pawłowicza - wybudowano na gruntach poreformackich gmach szkolny według planów architekta J. Chrzanowskiego. Obecnie mieści się tam Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika, dawniej im. Anny Jagiellonki.

1904 - 4 stycznia w Kaliszu gościł wraz z grupą literatów Henryk Sienkiewicz. Dochód z jego odczytu w teatrze przeznaczony został na rzecz powodzian.
- W kwietniu na terenie Kalisza skonfiskowano duży transport literatury partyjnej SDKPiL. Zatrzymano wówczas około 10 tys. egzemplarzy różnego rodzaju wydawnictw, w tym prasę, odezwy pierwszomajowe, zbiór pieśni proletariackich.
- 19 kwietnia w więzieniu kaliskim strażnicy więzienni i żołnierze carscy bestialsko stłumili bunt więźniów politycznych, aresztowanych głównie w Łodzi podczas akcji likwidacji partii socjalistycznej. Podobne wydarzenia miały miejsce w lipcu tego roku.
- Utworzono kaliski komitet Polskiej Partii Socjalistycznej. Na jego czele stanął Kazimierz Lipczyński, delegatem zaś z ramienia CKR PPS na inauguracyjne zebranie komitetu był Stanisław Jędrzejewski.
- We wrześniu ukazał się “Kaliski Kurierek Robotniczy” - organ prasowy kaliskiego komitetu PPS, drukowany w Krakowie. Jego redaktorami byli Jan Michalski i Leon Wasilewski.
- 27 listopada odbyła się uliczna demonstracja, w której wzięło udział około 150 robotników wznoszących hasła rewolucyjne i antyrządowe. Doszło do zamieszek, interweniowała policja.
- Umarł w Kaliszu ksiądz Konstanty Księski, długoletni rektor kościoła pobernardyńskiego, dobroczyńca ubogiej ludności miasta.

1905 - W odpowiedzi na “krwawą niedzielę”, jakiej dopuścił się carat 22 stycznia, całą Rosję, a następnie Królestwo Polskie, ogarnęły strajki protestacyjne. 31 stycznia strajk solidarnościowy objął także Kalisz. Wieczorem strajkowały już wszystkie fabryki, następnego dnia zaś dołączyły do nich warsztaty rzemieślnicze i biura. Łącznie pracę przerwało około 3 tys. osób. Strajk powszechny w Kaliszu trwał do 6 lutego i zakończył się przyjęciem żądań robotników, a tym samym ich zwycięstwem.
- 1 lutego uczniowie Gimnazjum Realnego (później imienia Adama Asnyka) rozpoczęli strajk. Jeszcze tego samego dnia do strajkujących przyłączyli się uczniowie innych szkół kaliskich. Młodzież żądała zaprzestania rusyfikacji młodzieży, reorganizacji szkoły na zupełnie nowych warunkach, udostępnienia nauki wszystkim uczniom bez różnicy pochodzenia oraz przekształcenia szkoły w instytucję narodową. Młodzież, poddana śledztwom, represjom i szykanom, wróciła do szkoły po kilku tygodniach. Przywódcy strajku otrzymali “wilcze bilety”.
- 1 maja na Zawodziu doszło do gwałtownych demonstracji, podczas których doszło do starć z policją i wojskiem. W ich wyniku śmierć poniosła Józefa Hadryś, a jej pogrzeb przerodził się w potężną manifestację antyrządową.
- W sierpniu tego roku w Kaliszu doszło do ponownych zaburzeń i demonstracji. Ich bezpośrednią przyczyną stała się śmierć cieśli Marcelego Pisarskiego, o którą obwiniano władze carskie.
- Kaliscy drukarze zawiązali stowarzyszenie “Ogniwo”, mające, za pomocą funduszu pochodzącego ze składek, wspierać towarzyszy czarnej sztuki znajdujących się w potrzebie. Do stowarzyszenia przystąpili pracownicy drukarń: Czerwińskiej, Fiszmana, Hindemitha i Kohna. Pierwszym przewodniczącym wybrany został Leśniak.
- Z inicjatywy Stanisława Bulewskiego, ówczesnego dyrektora Towarzystwa Wzajemnego Kredytu powstała we wrześniu w Kaliszu siedmioklasowa Szkoła Handlowa. Mieściła się początkowo przy ul. Wiejskiej (dziś Pułaskiego), a od 1913 r. we własnym gmachu. Do 1908 r. była szkołą męską, później wprowadzono oddziały żeńskie. Jej pierwszym dyrektorem był S. Sujkowski, w 1907 r. stanowisko to objął Włodzimierz Kokowski. Jeszcze przed uruchomieniem szkoły zgromadzenie członków-założycieli uchwaliło, że wykłady mają być prowadzone w języku polskim.
- Stacja Kalisz - końcowy przystanek nowo otwartej linii warszawsko-kaliskiej - otrzymała budynek dworca kolejowego, wzniesiony według projektu architekta Czesława Domaniewskiego.
- Ukazał się “Kurier Kaliski” wydawany przez O. Hindemitha.
- 5 września redakcja “Kuriera” zainicjowała akcję rozklejania czasopisma na słupach ogłoszeniowych, aby dać możność mniej zamożnej ludności miasta zapoznania się z treścią gazety.
- W latach 1901-1905 przebywała w Kaliszu Maria Szumska (Dąbrowska) ucząc się w prywatnej szkole Semadeniowej, a następnie w gimnazjum żeńskim.
- Na przełomie października i listopada (30 X-1 XI) doszło w Kaliszu do najbardziej gwałtownych wydarzeń rewolucyjnych. Ogłoszony został strajk powszechny, organizowane były wielotysięczne demonstracje, pochody i wiece, SDKPiL i "Bund" utworzyły stały komitet strajkowy, organizowano związki zawodowe, żądano od gubernatora uwolnienia więźniów politycznych, a nie doczekawszy się spełnienia obietnicy, demonstranci wyłamali bramę więzienia i wypuścili na wolność 14 więźniów politycznych. 1 listopada na dzwonnicy kościoła Św. Józefa zawisła polska flaga narodowa. Mimo obietnic zaprzestania, władze carskie powszechnie stosowały terror policyjny i wojskowy.
- W listopadzie wiec zorganizowany przez Narodową Demokrację na torze Towarzystwa Cyklistów zgromadził około 3 tys. ludzi.
- 25 listopada w Kaliszu i guberni kaliskiej wprowadzono stan wojenny. Władzę przejął gen. P. Kozłowski, mianowany tymczasowym generał-gubernatorem kaliskim.
- Według statystyki 47 proc. ludności Kalisza nie umiało czytać i pisać.

1906 - 2 stycznia rozpoczęła normalną działalność dydaktyczną Szkoła Handlowa.
- 21 maja, po pierwszej nieudanej kwietniowej próbie, drugi zamach na życie dowódcy 15 Aleksandryjskiego Pułku Huzarów - barona Kellera zakończył się jego ciężkim zranieniem. Zamachu dokonał członek Organizacji Bojowej PPS - Nowakowski.
- Do Kalisza przyłączono przedmieście Dobrzec Mały, Czaszki, Tyniec, Wydory i Ogrody. W rozszerzonych granicach ludność miasta wzrosła do około 50 tys. mieszkańców; taką samą liczbę mieszkańców posiadały wówczas Lublin i Częstochowa.
- 18 lipca rozpoczęto eksploatację linii telefonicznej pomiędzy Kaliszem a Koninem.
- 20 lipca odbyło się posiedzenie organizacyjne kaliskiego oddziału towarzystwa “Sokół”.
- 7 listopada bojowiec PPS Wojciech Jabłkowski zastrzelił agenta carskiej policji Gajewskiego. Wydarzenie to rozegrało się na Nowym Rynku (dziś pl. 1 Maja), w pobliżu budynku straży pożarnej. Jabłkowskiego schwytano i 11 listopada, na mocy wyroku sądu wojennego, rozstrzelano na dziedzińcu kaliskiego więzienia.
- Założone zostało Towarzystwo Kursów Popularnych im. Adama Asnyka. Towarzystwo prowadziło pracę oświatową, m.in. w postaci odczytów i kursów dla analfabetów. Biblioteka zorganizowana przez towarzystwo dała początek Bibliotece Publicznej im. A. Asnyka.
- Kolej warszawsko-kaliska została połączona z siecią dróg żelaznych pruskich przez Szczypiorno i Skalmierzyce.
- Ukazała się “Jutrzenka Kaliska”, pierwsze regionalne czasopismo dla wsi. Wydawcą był J. Radwan.
- Ks. kanonik Jan Sobczyński przeprowadził gruntowną restaurację wnętrz kościoła Św. Mikołaja.
- Powstało Stowarzyszenie Narodowe Kobiet Polskich.
- Podjęto starania o reaktywowanie kaliskiej szkoły muzycznej.
- Przy kaliskim oddziale Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu powstała sekcja starożytności. Zbiory sekcji dały początek zbiorom Muzeum Archeologicznego, które powstało w 1907 r.
- Pomiędzy ulicami Ciasną i Towarową wzniesiono most, zwany potocznie mostem Meissnera.

1907 - 12 lutego odbyło się zebranie organizacyjne Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Kaliszu. Na zebraniu odczyt wygłosił delegat PTK z Warszawy, Karol Hofman.
- 7 marca otwarto uroczyście bibliotekę Towarzystwa Czytelni i Biblioteki Publicznej im. Adama Mickiewicza. Placówka ta działała do 1939 r.
- Pomimo narastającego terroru, w Kaliszu działała nadal Polska Partia Socjalistyczna - Frakcja Rewolucyjna.
- Bracia Müller założyli przedsiębiorstwo, zamienione w 1913 r. na Towarzystwo Akcyjne Kaliskiej Manufaktury Pluszu i Aksamitu w Kaliszu.
- Przedstawiciele palestry utworzyli kaliski oddział Towarzystwa Prawniczego.
- Zmarł w Kaliszu artysta-malarz Józef Balukiewicz, nauczyciel w Szkole Realnej (ur. w Warszawie 1831 r.). Pozostawił kilka obrazów, przeważnie treści religijnej, a także polichromię w kaplicy żołnierskiej przy kościele Reformatów. Prace jego znajdują się w muzeach Warszawy i Radomia.
- Powstały stowarzyszenia - Rzemieślników Chrześcijan p.w. Św. Józefa i Robotników Chrześcijan “Ognisko”.
- Na wystawie rzemieślniczej eksponowano m.in. ceramikę, stolarkę i konfekcję (hafty, koronki) wytworzone w kaliskich warsztatach rzemieślniczych.

1908 - 24 kwietnia zalegalizowano kaliski oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, a 20 października tego roku wybrano zarząd. Pierwszym prezesem oddziału został Stanisław Graeve.- W Kaliszu istniało w tym czasie 11 szkół miejskich początkowych, z czego 7 szkół o dwóch klasach.
- Na Piskorzewiu zbudowano koszary dla pułku kawalerii.
- Nowy most przerzucony ponad korytem nie istniejącego już kanału Prosny, połączył obie części obecnego pl. Kilińskiego.
- Rozpoczęto budowę nowego murowanego kościoła Św. Gotarda na Rypinku.
- Geometra Bronisław Bukowiński opracował nowy plan miasta.

1909 - 1 stycznia otwarto w Kaliszu pierwsze stałe kino "Oaza" przy al. Józefiny.
- Powstało II Kaliskie Towarzystwo Wzajemnego Kredytu, które po dwóch latach działalności posiadało już 385 członków.
- W miejsce starego drewnianego wzniesiono nowy most żelazny, zwany Trybunalskim.
- Artysta-malarz Włodzimierz Tetmajer ozdobił kaplicę i zaprojektował dwa witraże w kościele Św. Mikołaja. Kaplica ta zwie się Polska albo Pod Orłami.
- Prasa odnotowuje pierwszy wypadek samochodowy w Kaliszu, jaki wydarzył się 2 stycznia przy ul. Łódzkiej. Poszkodowaną była 8-letnia dziewczynka.

1910 - 1 maja E. Repphan sprzedał swój zakład - istniejący w Kaliszu od 1817 r., założony przez Beniamina Repphana - i opuścił miasto. W chwili sprzedaży fabryka Repphana zatrudniała 286 robotników, w tym 101 mężczyzn i 185 kobiet.
- Towarzystwo Wielkiego Młyna “Reich i Chmielnicki” postawiło w Kaliszu młyn, w którym, po rozbudowie w 1927 r., zatrudnionych było 130 pracowników.
- W roku szkolnym 1910/11 Maria Szumska mieszkała w Kaliszu i uczyła geografii na pensji Wandy Motylewskiej. Wygłosiła wtedy, w październiku 1910 r., swój pierwszy publiczny odczyt.
- Opuścił miasto 15 Aleksandryjski Pułk Huzarów, a w jego miejsce przybył 14 Małorosyjski Pułk Dragonów. Wysokim oficerem tego pułku był Carl Gustav Mannerheim, w latach 1944-1946 prezydent Finlandii.

1911 - W lipcu tego roku przystąpiono do organizacji pierwszej drużyny skautów w Kaliszu.
- 17 grudnia odbyła się uroczystość połączenia zbiorów Muzeum Archeologicznego ze zbiorami kaliskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, przekazanymi przez S. Graevego. Utworzono tym samym Muzeum Ziemi Kaliskiej. W uroczystości otwarcia placówki brało udział około 250 osób. Depesze gratulacyjne nadesłali m.in. zarząd Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, poseł A. Parczewski z Petersburga oraz M. Parczewska.

1912 - Otwarto wystawę ogrodniczą, zainicjowaną przez Towarzystwo Ogrodnicze Warszawskie. Wystawa trwała 8 miesięcy i pozostawiła ślad w postaci nowego parku.
- Kalisz otrzymał bezpośrednie połączenie kolejowe z Baku w postaci wydzielonego wagonu kursującego na tej trasie.
- Przy ul. Polnej powstała Skręcalnia - La Cotoniére Societé ARL.
- Józef Raciborski opublikował część pierwszą swojej Monografii Kalisza, pierwsze, nie dokończone kompendium historii miasta.
- Otwarto okazały gmach Stowarzyszenia Rzemieślników Chrześcijan przy ul. Piekarskiej.
- Profesor Julian Makarewicz z Krakowa dokonał restauracji fresków w kościele pobernardyńskim.

1913 - 31 sierpnia Ludwik Jensen przyleciał z Paryża do Kalisza na aeroplanie typu Clement-Bayard. Witał go redaktor J. Radwan z synami. W drodze powrotnej lotnik rozbił się koło Konina i podróż do Paryża odbył pociągiem.

1914 - W kwietniu udostępniono publiczności Muzeum Ziemi Kaliskiej, tworzone od kilku lat i gromadzące zbiory archeologiczne i etnograficzne. Muzeum znalazło pomieszczenie w pałacu Puchalskich przy obecnym pl. Kilińskiego.
- Oddano do użytku w roku szkolnym 1913/14 gmach Szkoły Handlowej (dziś Liceum T. Kościuszki). Na projekt gmachu rozpisano konkurs, który wygrali architekci Bogusławski i Morawski.
- Kalisz liczył 65 400 mieszkańców, w tym 21 287 Żydów. Działały 3 szkoły średnie, 15 szkół elementarnych, 2 prywatne pensje żeńskie siedmioklasowe, prywatna pensja czteroklasowa, 3 szkoły tzw. niedzielno-handlowe, rzemieślnicza i fabryczna. We wszystkich szkołach uczyło się 10 848 uczniów. Instytucji i stowarzyszeń społecznych i dobroczynnych było 16, kulturalno-oświatowych - 25, finansowo-przemysłowych - 12. Przemysł: fabryka nici, fabryka pluszu, 5 fabryk pończoch i rękawiczek, 3 fabryki fortepianów, fabryka trykotaży, 2 fabryki lalek, browar, 2 rektyfikacje spirytusu, 7 drukarń, 4 garbarnie, 4 cegielnie, 5 młynów, 62 fabryczki haftów i 8 koronek. W przemyśle zatrudnionych było 4 292 osoby. Hoteli, cukierni, traktierni, garkuchni i szynków było 78. Sklepów różnych branż zarejestrowano 1 160.

http://www.info.kalisz.pl/kronika/r9.htm

[fernir]

Gumiś, SZACUN!

[sobieray-3]

Gumiś, SZACUN!

Dołączam się do podziękowań. Patrzę na to podsumowania fabryk i fabryczek. Ile z tego ogromu zachowalismy w muzeach w formie eksponatów? Bo fot jakie sa dostępne w MOZK nie liczę .

[K-man]

http://www.calisia.pl/articles/13932-po ... y-archiwum

[sobieray-3]

A co ze zbiorem p.Wacka Klepandego, który trafił do ... archiwum(bibluioteki?) Seminarium Duchownego przy Złotej. Czy już zaczęto go opracowywać?

[Zacharski]

http://www.rc.fm/kulturalne/dary-dla-ar ... liszu.html

[Gumiś]

Kolejna interesująca informacja.

Sensacyjne odkrycia archeologiczne na kaliskim rynku.

Średniowieczne monety, ozdoby i inne zabytki sprzed 700 lat znaleźli kaliscy archeolodzy podczas pierwszych badań na Rynku Głównym. Towarzyszyły one wymianie trafostacji przez Koncern Energa. Dzięki temu naukowcy w sposób bezinwazyjny mogli zajrzeć dość głęboko w ziemię i poszukać śladów przeszłości.
Interesujące było już samo odkrywanie poszczególnych warstw ziemi, bowiem do tej pory badania archeologiczne rynku ograniczały się do okolicznych podwórek, a sam plac pozostawał nienaruszony. Okazało się, że pod kostką jest piaskowa podsypka, a pod nią jeszcze warstwa betonu. Dopiero niżej znajduje się wiele przemieszanych warstw, co zapewne jest efektem prac niwelacyjnych wykonywanych po zniszczeniu miasta w 1914 roku.
- Na tym poziomie nie brakowało fragmentów starych, od dawna nieczynnych sieci wodnych czy energetycznych - mówi kaliski archeolog Leszek Ziąbka.
Dopiero na głębokości 2,5 metra naukowcy dotarli do mierzwy, czyli warstwy użytkowej z czasów średniowiecza, kiedy to Kalisz był lokowany na nowym miejscu. Mniej więcej 50-centymetrowa warstwa zawierała wiele śladów działalności człowieka.
- Dla nas to było fascynujące, że na tak małym, kilkumetrowym obszarze udało się znaleźć tak wiele zabytków - wyjaśnia Adam Kędzierski z komisji numizmatycznej PAN.
Do najciekawszych należą znalezione po raz pierwszy w Kaliszu brakteaty (trzy całe i połówka), czyli monety bite jednostronnie, w tym wypadku zdobione gwiazdą i półksiężycem.
Kędzierski nie wyklucza, że powstawały one na miejscu, bo przecież w grodzie nad Prosną wcześniej działała mennica Mieszka Starego, a później Kazimierza Wielkiego. Poza brakteatami było także kilka denarów, w tym brandenbursko-pomorski, co oznacza, że jedne i drugie znajdowały się w tym samym czasie w obiegu.
- Funkcjonujące obok siebie dwa systemy monetarne świadczą o słabości władzy książęcej w okresie rozbicia dzielnicowego - tłumaczy historyk Sławomir Miłek.
Poza numizmatami, archeolodzy znaleźli sporo ozdób, w tym zachowany w niezłym stanie rzemyk, na którym wisiały trzy, prawdopodobnie srebrne żołędzie. Tego typu ozdoby znajdowane były wcześniej, ale pojedynczo i błędnie zakładano, że pełniły rolę guzików. Nie brakowało także innych drobiazgów, fragmentów ceramiki, a ciekawostką był zachowany w niezłym stanie kawałek dna beczki.
Warto dodać, że prace były prowadzone w bardzo trudnych warunkach, bowiem wykop był cały czas zalewany podskórną wodą. Według naukowców, jest to istniejący "od zawsze" ciek, który kiedyś dzielił rynek i cały Kalisz na dwie parafie: Najświętszej Marii Panny i św. Mikołaja. Strumyk wpływał do Prosny obok klasztoru oo. Franciszkanów.
Zdaniem archeologów ciekawe średniowieczne zabytki znalezione dosłownie na kilku metrach kwadratowych przekonują do szczegółowych badań całego rynku, które byłyby możliwe przy jego planowanej modernizacji.

http://kalisz.naszemiasto.pl/artykul/ga ... ml#galeria

[Zacharski]

W całym centrum Kalisza można by zapewne poznajdywać wiele pamiątek historycznych o dużej randze. Temat ciekawy.

[sobieray-3]

Dzięki za te informacje. Utwierdza to nas ,,tonzowiczów'' o słuszności naszego zdecydowanego stanowiska wobec władz Kalisza odnośnie archeologicznego przebadania Głównego Rynku przed zamierzanym remonten, rekonstrukcja czy jak by tam zwać te zamierzenia.

[K-man]

Zacharski mylisz się pisząc tylko o centrum. Bardzo ciekawe rzeczy można znaleźć na Zawodzu, Starym Mieście, Rypinku tuż przy kościele, Piwonicach,Tyńcu, Rajskowie. Niestety to wszystko jest zbudowywane i tracimy szanse na bardzo ważne odkrycia. Powinien być zakaz zabudowy do czasu badań, a póżniej niech ludziska budują jak chcą. Dlatego nie mogę zrozumiec postepowania władz Kalisza, które tak ochoczo dają zbudowac te tereny.

[Zacharski]

K-man:

Zacharski mylisz się pisząc tylko o centrum

Pewnie że w innych miejscach Kalisza też. Przecież Kalisz to najstarsze miasto w Polsce. Jednakże w centrum podejrzewam, że byłoby "zagęszczenie" takich znalezisk.

[mirza]

K-man:

Zacharski mylisz się pisząc tylko o centrum

Pewnie że w innych miejscach Kalisza też. Przecież Kalisz to najstarsze miasto w Polsce. Jednakże w centrum podejrzewam, że byłoby "zagęszczenie" takich znalezisk.

Przede wszystkim rynek nie jest przekopany. Przez kilkaset lat stały tam głównie stragany i rosły warstwy osadnicze.

[Zacharski]

Takie "cuś" mam właśnie na myśli

[sobieray-3]

Właśnie dostałem ,,cynk'' od Euroazji, że likwidują granitowy ,,zarys'' Straży Ogniowej przy Nowym Rynku zabrukowując kostką ,,na równo''. Pozbywamy sie śladów. A obrys strazy był granitowy!

[sobieray-3]

Właśnie dostałem ,,cynk'' od Euroazji, że likwidują granitowy ,,zarys'' Straży Ogniowej przy Nowym Rynku zabrukowując kostką ,,na równo''. Pozbywamy sie śladów. A obrys strazy był granitowy!

[K-man]

Dziś widziałem pracujących archeologów na polu na Starym Mieście. Mam nadzieję, że znajdą coś ciekawego.

[gawronik13kalisz]

I nawet pomału coś tam znajdują
http://rc.fm/polityczne/monety-kablaczki-ceramika.html

[mirza]

I nawet pomału coś tam znajdują
http://rc.fm/polityczne/monety-kablaczki-ceramika.html

Hehe. Takie znaleziska są na każdym metrze kwadratowym Starego Miasta. Zobaczymy co dalej

[Brutus80]

Odnośnie granitu na Nowym Rynku to gdzieś tu na forum czytałem, że to nie był obrys strażnicy tylko coś innego, powstałego dużo później po rozebraniu tegoż budynku.